با انتشار قسمت نخست برنامه «گَنگ» با اجرای علی ضیا و حضور محمدرضا شایع از سوی پلتفرم فیلیمو، بار دیگر گفتمان قدیمی میان «هنر و مجوز»، «رسانه و سیاست فرهنگی» و «هنرمند و جامعه» در مرکز توجه افکار عمومی قرار گرفت. برنامهای که پخش شد، بازتاب گستردهای پیدا کرد، اما در ادامه مسیر خود با ابهام، توقف و واکنشهای شدید مواجه شد، وضعیتی که نشان میدهد هنوز تعریف مشخصی از آزادی هنری در چارچوب رسمی وجود ندارد.
«گَنگ»؛ تلاشی برای گفتوگویی متفاوت در فضای بسته فرهنگی
برنامه «گَنگ» با اجرای علی ضیا در شبکهی نمایش خانگی، رویکردی تازه را در قالب گفتوگو با هنرمندان بهویژه فعالان رپ فارسی دنبال میکند. دکور ساده، لحن صریح و تمرکز بر روایت شخصی مهمانان، این پروژه را از قالبهای تلویزیونی جدا میکند. قسمت نخست این برنامه با حضور شایع، یکی از تأثیرگذارترین رپرهای نسل جوان، منتشر شد و با استقبال گسترده کاربران روبهرو گردید، هرچند بلافاصله پس از آن، انتشار قسمتهای بعدی متوقف شد.
علی ضیا؛ مجری بحثبرانگیز در نقطه تلاقی تلویزیون و پلتفرم
علی ضیا طی دو دهه فعالیت در تلویزیون با برنامههایی مانند «ویتامین3» و «فرمول یک»، به چهرهای شناختهشده تبدیل شد. پس از فاصله گرفتن از صداوسیما، او مسیر تازهای در فضای آنلاین و شبکه نمایش خانگی برگزید. «گنگ» در واقع تلاش ضیا برای بازتعریف نقش مجری خارج از سیستم صداوسیما است — تجربهای که نشان داد گذار از رسانه ملی به پلتفرم خصوصی، به سادگی امکانپذیر نیست.
شایع؛ صدای نسل زِد در قاب رسمی
شایع از چهرههای برجسته رپ فارسی است که با مضامینی اجتماعی، صادقانه و واقعگرایانه، به زبان نسل جوان نزدیک شده است. حضور او در «گَنگ» نخستین گفتوگوی تصویری رسمیاش در شبکه نمایش خانگی بود؛ اقدامی که مرز نانوشته میان رپ زیرزمینی و رسانه رسمی را برای نخستین بار شکافت. واکنشها به این حضور، نشانهای از حساسیت جامعه به گسترش تدریجی مشروعیت رپ در فضای مجاز است.
تناقض بزرگ در سیاست فرهنگی؛ مجوز هست، آزادی نیست
ابهام در ادامه تولید «گَنگ» پرسش مهمی را مطرح میکند: اگر برنامهای با مجوز رسمی پخش شده، چرا ادامه آن متوقف میشود؟ این دوگانگی تعارض در ساختار نظارت فرهنگی ایران را نمایان میکند؛ تضادی میان آزادی محدود پلتفرمها و کنترلگرایی نهادهای مجوزدهنده. نتیجه، سردرگمی مخاطب و بیاعتمادی هنرمند است — وضعیتی که هیچ برندهای ندارد.
فشار اجتماعی و بلاتکلیفی هنرمندان
در چنین فضایی، هنرمندان میان دو انتخاب دشوار قرار میگیرند: ماندن در سیستم رسمی و تحمل محدودیتها، یا مهاجرت و مواجهه با اتهام «عدم تعهد». این فضای مبهم، ریشه بحران اعتماد میان هنرمند و مخاطب است. جامعهای که قوانین فرهنگیاش را شفاف اعلام نمیکند، از هنرمندان انتظار تصمیم درست دارد؛ اما آنها را در میدان مین سیاستگذاری فرهنگی تنها میگذارد.
رپ فارسی در آستانه مشروعیت
رویکرد فرهنگی نسبت به رپ فارسی طی سالهای اخیر میان سختگیری و پذیرش نوسان داشته است. صدور چند مجوز رسمی، برگزاری کنسرتهای محدود و همکاریهای مشترک میان رپرها و خوانندگان پاپ، نشانههایی از تغییر تدریجی نگاه به این ژانر است. اگر سیاستگذاری فرهنگی به جای تصمیمهای موقتی، چارچوبی روشن و قابل پیشبینی تعریف کند، رپ میتواند به پلی میان دولت و نسل جوان تبدیل شود.
نتیجهگیری؛ از برخورد سلبی تا سیاست فرهنگی فعال
رپ فارسی ظرفیت مهمی برای بازتاب مسائل اجتماعی دارد؛ بیواسطه، شهری و نسلمحور. برنامههایی مانند «گَنگ» فرصتهایی برای گفتوگوی نقادانه میان هنرمند و جامعهاند، نه تهدید. بهجای حذف و محدودسازی، نگاه اصلاحی و گفتوگو محور به این جریان میتواند فرایند فرهنگی سالمتر، شفافتر و سازندهتر ایجاد کند.
در نهایت، توقف «گَنگ» تنها پایان یک برنامه نیست؛ نمادی از تردید ساختار فرهنگی در پذیرش تغییرات واقعی جامعه است.
