مصطفی کیایی، فیلم‌ساز شناخته‌شده سینمای اجتماعی ایران، با پروژه جدید خود گامی متفاوت برداشته و به سراغ قصه‌ای کهن و اساطیری رفته است. سریال «هزار و یک شب» تازه‌ترین اثر این کارگردان است که پخش آن از دهم آذرماه آغاز می‌شود.
به گفته منابع نزدیک به پروژه، این سریال با حضور چهره‌هایی سرشناس چون هدیه تهرانی، سحر دولتشاهی، پرویز پرستویی و بهرام رادان یکی از پرستاره‌ترین آثار نمایش خانگی سال‌های اخیر محسوب می‌شود.
ریشه‌های اسطیری و تاریخی هزار و یک شب
اثر ادبی جاودانه‌ی «هزار و یک شب» از مهم‌ترین میراث‌های داستانی مشرق‌زمین است که ریشه در روایت‌های هندی و ایرانی دارد. غربیان در دوران پس از اسلام از طریق ترجمه‌های عربی با این اثر آشنا شدند، عاملی که موجب شد آن را کتابی عربی بدانند.
نخستین ترجمه این اثر به زبان‌های اروپایی در قرن شانزدهم توسط آنتوان گالان به فرانسوی انجام شد و در سال ۱۷۰۴ میلادی منتشر گردید. سر ریچارد برتون نیز در سال ۱۸۸۵ نخستین ترجمه انگلیسی را عرضه کرد.
تأثیر عمیق این مجموعه بر ادبیات جهان انکارناپذیر است؛ نویسندگانی چون خورخه لوئیس بورخس و جیمز جویس بارها از «هزار و یک شب» به عنوان منبع الهام آثار خود یاد کرده‌اند.
داستان کلاسیک؛ شهرزاد در برابر شهریار
درون‌مایه‌ی اصلی «هزار و یک شب» حول محور دو شاهزاده به نام‌های شهریار و شاه‌زمان شکل می‌گیرد. خیانت همسران‌شان باعث می‌شود آنان جهان را ترک کرده و دست به انتقام بزنند. شهریار هر شب دختری را به همسری می‌گیرد و صبحگاه فرمان قتل او را می‌دهد، تا زمانی که دختر وزیرش، شهرزاد، تصمیم می‌گیرد با گفتن قصه‌هایی پی‌درپی، شهریار را از تکرار جنایت بازدارد و به تدریج وجدان و احساس او را بیدار کند.
این روایت کهن در طول قرون به نمادی از قدرت داستان‌گویی، خرد زنانه و نجات از خشونت تبدیل شده است.
اقتباس تازه با رویکرد رازآلود
از جزئیات داستان سریال جدید مصطفی کیایی هنوز اطلاعات کاملی منتشر نشده؛ اما در خلاصه رسمی اثر آمده است:
«اگر یکی از این زن‌ها شهرزاد باشد، جهان من نجات پیدا می‌کند از این همه ظلم و خونریزی.»
در تیزر رسمی نیز دیالوگی شنیده می‌شود که نشان از حال‌و‌هوای رازآلود و فلسفی اثر دارد:
«ما در روشن‌ترین شب، پا به تاریکی می‌ذاریم، به سمت کورسویی از روشنایی… ما مرگ را از زندگی می‌دزدیم و زندگی را به مرگ بازمی‌گردانیم.»
این نشانه‌ها حاکی از آن است که سریال، فضایی میان واقعیت و افسانه را به تصویر خواهد کشید.
اقتباس‌های سینمایی پیشین و تولید بین‌المللی
تا کنون آثار متعددی در جهان از این مجموعه ادبی اقتباس شده‌اند. از جمله فیلم «هزار و یک شب» ساخته‌ی پیر پائولو پازولینی در سال ۱۹۷۴، مجموعه‌ی «سندباد» و نسخه‌ی ترکیه‌ای سریال به همین نام با بازی ابراهیم چیلکول.
سریال فعلی نیز به صورت هم‌زمان در ایران و ترکیه تولید و پخش خواهد شد و به گفته سازندگان، نخستین پروژه بین‌المللی پلتفرم فیلیمو به شمار می‌آید.
عوامل تولید
از بازیگران ایرانی این مجموعه می‌توان به هدیه تهرانی، بهرام رادان، پرویز پرستویی، محسن کیایی و سحر دولتشاهی اشاره کرد. همچنین بازیگرانی از ترکیه، از جمله جمال هونال، بلچیم بیلگین، گیزم کاراجا و لونت اوزدلیک در این پروژه حضور دارند.
حسین جلیلی مدیریت فیلمبرداری را برعهده دارد و تیم نورپردازی به سرپرستی حسن کیهانی‌نیا با حضور جمعی از متخصصان فنی از جمله فتاح نظری امیری، احمد صادقیان اول، امید کائیدی شادگان، علیرضا یزدانی، عباس قاسمی، مهرداد عصری‌پور، محمدجواد رستگار، بنیامین مهدی‌زاده و محمدرضا شعبان‌پور اجرا شده است.
